Filosofie voor een Breed Publiek

Conflict als keuze 2024 – 2025- 33ste serie

Het onderwerp van de 32e serie lezingen was: “Twijfel als keuze”. Het woord ‘twijfel’ verwijst naar ‘twee’; je kunt pas twijfelen wanneer er minimaal twee keuzemogelijkheden zijn. Twijfel stopt wanneer een keuze wordt gemaakt. Dan stopt ook de zoektocht die twijfel met zich meebrengt, en verdwijnt de ‘verliezende optie’ uit zicht. In deze 33e serie gaan we een stap verder: Wat te doen wanneer geen keuze kan worden gemaakt, bijvoorbeeld omdat beide keuzemogelijkheden even zwaar wegen? Het van origine Latijnse woord ‘conflictus’
betekent ‘tegen elkaar slaan, in botsing komen’. Partijen komen samen vanwege onenigheid over een gedeeld belang. Soms zijn conflicten wenselijk, bijvoorbeeld wanneer standpunten of principes het waard zijn om tot het uiterste voor te strijden. Soms is snelheid geboden en is de weg van het conflict te verkiezen boven genuanceerde samenwerking. Soms is conflict nauwelijks te vermijden en komt de keuze ervoor neer op ‘dan maar de lucht in!’.
We gaan ons tijdens zes bijeenkomsten verdiepen in de wereld van conflict, niet zozeer als een verschijnsel dat je overkomt, maar als min of meer bewuste keuze.

13 oktober 2024
Mannelijk en vrouwelijk archetypen – gedrag – Sigmund Freud – Simone de Beauvoir – Luce Irigaray – Donna Haraway – Judith Butler
Inleiders: drs. Frank Meester (filosoof/publicist/
musicus) en drs. Maarten Meester (filosoof, journalist,
docent/student)

10 november 2024
Vriendschap als oefenplaats voor het leren omgaan met conflicterende morele principes
We horen de echo’s van vriend- en vijandschap door de eeuwen heen weerklinken in de rijke traditie van de westerse filosofie van Plato tot Jacques Derrida. Zo ook in het denken van de beroemde filosoof Friedrich Nietzsche en de beruchte jurist Carl Schmitt:
“O vrienden, er zijn geen vrienden!/O vijanden, er zijn geen vijanden!” En in de politieke retoriek vandaag de dag, die getuigt van toenemende spanningen tussen links en rechts, Oost en West. Wat leert het vriend-vijanddenken ons over de omgang met hedendaagse conflicten op politiek, ethisch en juridisch gebied?
Inleider: dr.mr. Vincent Seminck (filosoof en jurist – docent Universiteit Utrecht)

8 december 2024
Over zelfkennis en een juiste hoeveelheid zelfvertrouwen. Over de gevolgen van radicale twijfel gedurende de Renaissance. Over de noodzaak die kan ontstaan om je eigen opvattingen te maskeren. Bestaat er zoiets als nobel veinzen? Zijn er omstandigheden waaronder je
moet liegen? En wie bepaalt wanneer je ‘te goeder trouw’ handelt?
Inleider: prof.dr. Wiep van Bunge (filosoof – Erasmus
Universiteit Rotterdam)

9 februari 2025
De beste versie van onszelf – voorbij populistisch egoïsme en woke-moralisme
De politieke polarisatie in Nederland neemt gevaarlijke vormen aan. Mensen staan steeds vaker vijandig tegenover elkaar en maken elkaar zwart in plaats van ervaringen en meningen uit te wisselen. Deze vijandigheid vormt een bedreiging voor de democratie. Om weer tot vruchtbare uitwisseling te komen moeten we de morele drijfveren van de tegenstanders serieus nemen, en de obstakels wegnemen die vruchtbare uitwisseling in de weg staan. Aan de huidige polarisatie ligt een botsing tussen twee morele grondhoudingen ten grondslag: morele bijziendheid – zorg voor de eigen groep en onze problemen hier en nu, versus morele verziendheid – zorg voor
vreemdelingen, en voor problemen ver weg en later. Beide perspectieven zijn legitiem en
verbinding is noodzakelijk. Ontwikkelingen van de afgelopen veertig jaar hebben die
verbinding bemoeilijkt, door de cruciale bestaansvoorwaarden van veiligheid,
erkenning, grip en verbondenheid te ondermijnen, en zo angst, woede en afgunst te
genereren ten koste van empathie en openheid. Om tot vruchtbare uitwisseling te komen
moeten we de bestaansvoorwaarden verbeteren en beide morele perspectieven op
een nieuwe manier verbinden, met meer aandacht voor verhalen en emoties.
Inleiders: prof.dr. Evelien Tonkens (socioloog – Universiteit voor Humanistiek Utrecht) en
prof.dr. Tsjalling Swierstra (filosoof/politicoloog – Universiteit Maastricht)

9 maart 2025
Humanisme en complottheorieën – een levensbeschouwelijk conflict
Hoewel ‘levensbeschouwing’ lastig precies te definiëren is, kun je in elk geval zeggen dat zij
(1) een mens- en wereldbeeld omvat, (2) een moraal (bepaalde waarden), en (3) een
inspirerend zingevingskader. Tezamen bieden deze componenten verklaringen (cognitief) en troost (affectief) bij grote en kleine levensgebeurtenissen. Was in het verzuilde Nederland iemands levensbeschouwelijke gezindte meestal duidelijk, vandaag is in het westen levens-
beschouwing niet meer een vanzelfsprekend gegeven, en daarmee ook de met
levensbeschouwing verbonden moraal, maatschappijvisie en alledaagse zingeving. Huidige tendensen zijn o.a. een toenemende individualisering (‘shoppen op de zingevingsmarkt’),
multiple belonging, en een verschuiving van zingevingsbronnen naar kunst, muziek, sport en andere belevingsmodi. Als gevolg daarvan heerst er bij velen een levensbeschouwelijke verlegenheid. Van oudsher is levensbeschouwing verbonden met identiteit. De genoemde levensbeschouwelijke verlegenheid in onze cultuur uit zich vandaag in een sterke hang naar identiteit, zowel individueel als collectief (in bubbels), die mede wordt aangejaagd door
de steeds dominantere impact van de (sociale) media. Gezien het narratieve karakter van identiteit is het dan ook niet verbazend dat, na de ‘grote verhalen’ van weleer, zich nu een hausse aan alternatieve verhalen en complottheorieën manifesteert – kleinere verhalen die hun best doen groot te worden. Claimden levensbeschouwingen en religies voorheen hun ‘waarheid’ als de enig ware, waarna in (‘postmoderne’) reactie daarop de waarheid een poosje uit de mode raakte, nu wordt een breed gedeeld en bubbel-overstijgend idee van waarheid node gemist.
Hoe staat het humanisme in dit krachtenveld? Welke relatie heeft het humanisme met waarheid? En met al die waarheden die door complottheorieën worden geclaimd? En voor zover complottheorieën ondermijnend zijn, hoe kan (en moet?) het humanisme
daarmee omgaan?
Inleider: prof.dr. Joachim Duyndam (filosoof – Universiteit voor Humanistiek Utrecht)

13 april 2025
Naar de eeuwige vrede?
Aan het eind van de 18e eeuw, tijdens de Franse Revolutie, schreef de Pruisische filosoof Immanuel Kant (1724-1804) een boekje waarin hij voorwaarden en gedragsrichtlijnen formuleerde voor de destijds opkomende natiestaten. Wanneer landen zich aan deze
richtlijnen zouden houden, ging de wereld een eeuwigdurende, stabiele vrede tegemoet.
In onze tijd, ruim 200 jaar later, lijkt een eeuwige wereldvrede verder uit zicht dan ooit. Wat ging er mis? En wat kunnen we ook nu nog hebben aan / leren van de ideeën van Kant?
Inleider: prof.dr. Thomas Mertens (rechtsfilosoof – Radboud Universiteit Nijmegen)

Tijd: Zondagmiddagen van 13.30 tot 16.00 uur. 13 oktober 2024, 10 november 2024, 8 december 2024, 9 februari 2025, 9 maart 2025 en 13 april 2025.

Plaats: De Bres – Schoolstraat 4 – 8911 BH Leeuwarden

Kosten deelname: € 12,- p.p. per bijeenkomst. U kunt contant betalen aan de zaal, of dit bedrag storten op bankrekeningnummer.

NL 16 TRIO 0198 3836 65 t.n.v. penningmeester HV-Fryslân.

Wanneer u zich vooraf inschrijft voor het bijwonen van alle lezingen geldt een gereduceerd tarief van € 60,- (voor de hele serie). Wanneer u geld overmaakt, graag vermelden welke inleiding/inleidingen het betreft.

Informatie:

Theater De Bres

De folder kunt u via deze link downloaden

Vragen: [email protected]  of app/sms naar: 06-33781823

Boekjes

Sinds 1991 verzorgt het Humanistisch Verbond Fryslân filosofisch getinte bijeenkomsten onder de titel “Filosofie voor een breed publiek”. Verdeeld over zes maandelijkse sessies wordt een overkoepelend thema behandeld. Voor elk deelaspect wordt een deskundige inleider uitgenodigd.

Van alle inleidingen en discussies zijn samenvattingen gemaakt en in de vorm van goedkope boekjes uitgebracht (drie samenvattingen per boekje, twee boekjes per thema).

Van alle thema’s tot nu toe zijn nog samenvattingen verkrijgbaar.

De eerste 25 jaar zijn ook in digitale vorm op usb te koop voor €25,- (excl. verzendkosten).

De 50 papieren boekjes van deze eerste kwart eeuw bieden we tot eind februari 2023 aan voor de gereduceerde prijs van €1,- per stuk (excl. verzendkosten).

• Boekje Ia en Ib                            – algemene thema’s uit de filosofie
• Boekje IIa en IIb                          – autonomie
• Boekje IIIa en IIIb                       – zingeving
• Boekje IVa en IVb                       – vooruitgang
• Boekje Va en Vb                          – de mens: geest en materie
• Boekje VIa en VIb                       – denkramen
• Boekje VIIa en VIIb                    – levensstijlen
• Boekje VIIIa en VIIIb                  – levenskunst
• Boekje IXa en IXb                       – wat maakt het leven de moeite waard?
• Boekje Xa en Xb                          – gevoel en verstand
• Boekje XIa en XIb                       – geloof, hoop en …
• Boekje XIIa en XIIb                     – het menselijk (on)vermogen
• Boekje XIIIa en XIIIb                  – deugend en ondeugend
• Boekje XIVa en XIVb                   – de paradox van kracht en kwetsbaarheid
• Boekje XVa en XVb                      – moderne levens lopen niet vanzelf
• Boekje XVIa en XVIb                  – de kunst van het kiezen
• Boekje XVIIa en XVIIb               – goed ouder worden
• Boekje XVIIIa en XVIIIb             – ken u zelf
• Boekje XIXa en XIXb                  – de ziel en het zelf
• Boekje XXa en XXb                     – mijn leven als kunstwerk
• Boekje XXIa en XXIb                   – burgerschap en vrijheid
• Boekje XXIIa en XXIIb                – veerkracht
• Boekje XXIIIa en XXIIIb              – leeftijd
• Boekje XXIVa en XXIVb             – mens en dier
• Boekje XXVa en XXVb                – grenzen

De boekjes vanaf de 26^e serie zijn verkrijgbaar voor €3,- per stuk.

• Boekje XXVIa, b en c                 – waarheid en verbeelding
• Boekje XXVIIa en b                     – moraal
• Boekje XXVIIIa en b                    – gelijk!
• Boekje XXIXa en b                      – zeker weten?
• Boekje XXXa en b                       – zeker weten? – vervolg
• Boekje XXXIa, b en c                  – bekwaam wereldburger?
• Boekje XXXIIa en b – twijfel als keuze